Chociaż nie zdajemy sobie sprawy, psychopaci są wśród nas – Psychologowie ujawniają, jak odczytać ich zachowania.

Trudno rozpoznać osobowość psychopatyczną, ponieważ psychopaci na pierwszy rzut oka nie różnią się od innych, często okazując się nawet bardziej czarującymi i towarzyskimi.

Popularne jest mylne przekonanie, że każdy psychopata jest agresywny i niebezpieczny, lecz w rzeczywistości częściej występują u nich zaburzenia emocjonalne. Zaburzenia te, manifestujące się brakiem empatii, współczucia, a nawet sumienia, ujawniają się często dopiero po pewnym czasie, co utrudnia ich wczesne rozpoznanie.

Dawniej uważano psychopatów za całkowicie obojętnych na uczucia innych, jednak dzisiejsze rozumienie tej problematyki wskazuje, że psychopaci są świadomi uczuć innych osób, lecz nie pozwalają tym uczuciom kierować swoim zachowaniem. Są świadomi możliwości zranienia innych, ale brak wyrzutów sumienia pozwala im na ignorowanie konsekwencji swoich działań.

Cechą charakterystyczną psychopaty jest brak empatii. Chociaż psychopaci znają ogólne zasady funkcjonowania w społeczeństwie, to ich głównym celem jest osobiste zadowolenie i komfort. Egoizm jest kolejnym znakiem rozpoznawczym psychopatów, skoncentrowanych głównie na sobie samych.

Termin „socjopata” czasami używany jest błędnie w odniesieniu do psychopatów. Socjopata, w przeciwieństwie do psychopaty, jest osobą o antyspołecznych tendencjach, które przypisuje się czynnikom społecznym i środowiskowym. Psychopata natomiast, często błyszczy w towarzystwie, charakteryzując się czarem, uwodzicielskością i często zwracając uwagę na swój wygląd i inteligencję.

Cechy psychopatyczne uważa się za wrodzone, choć pewne doświadczenia życiowe mogą je nasilać. Psychiatrzy Hare, Hart i Harpur opracowali listę 10 kryteriów oceny zaburzeń psychopatycznych:

1. Antyspołeczne zachowania w dorosłości,
2. Skłonność do manipulacji i oszustwa,
3. Wczesne zaburzenia zachowania,
4. Brak odpowiedzialności,
5. Impulsywność,
6. Słaba kontrola zachowania,
7. Brak empatii i współczucia,
8. Brak wyrzutów sumienia,
9. Zawyżona i nieadekwatna samoocena,
10. Powierzchowny urok osobisty i łatwość wypowiedzi.

Hervey M. Cleckley, autor książki The Mask Of Sanity, opisał typowego psychopatę, prezentując listę 16 cech afektywnych i interpersonalnych, które charakteryzują psychopatów i ich zachowanie w społeczeństwie:

1. Niezdolność do dotrzymania obietnic,
2. Umiejętność robienia dobrego wrażenia, manipulowanie innymi,
3. Dążenie do spełniania własnych potrzeb,
4. Konsekwentne powtarzanie zachowania mimo kar,
5. Nieumiejętność wyciągania wniosków z doświadczeń,
6. Brak planów życiowych,
7. Rzadkie odczuwanie lęku, brak poczucia winy,
8. Ignorowanie dyscypliny i prawa,
9. Ubogie życie seksualne, powierzchowne relacje z partnerem,
10. Trudności w interakcjach społecznych,
11. Impulsywność bez uwzględniania konsekwencji,
12. Ubóstwo emocjonalne w kontaktach z innymi,
13. Nieadekwatność motywacji zachowań, antyspołeczne działania,
14. Brak wyrzutów sumienia,
15. Rzadkość samobójstw,
16. Impulsywność, nadmierna fantazja i nieodpowiedzialność po spożyciu alkoholu.